Ανασχεδιασμός του Ιστορικού Λιμένα της Λεμεσού
συμμετοχή σε παγκύπριο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό ιδεών / αρχιτεκτονική προμελέτη
ΦΟΡΕΑΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ:
Δήμος Λεμεσού
ΑΡΧΙΤΕΚΤOΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ:
Σάσα Λαδά, Λόης Παπαδόπουλος με Βασίλη Ιερείδη
ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ:
Μαρία Γρηγοροπούλου, Μαριλένα Κοσμίδου, Λευτέρης Μιχαλούτσος, Νίκη Ώττα
ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΜΑΚΕΤΑΣ:
Γεωργία Κλωνιζάκη
ΠΡOΓΡΑΜΜΑ:
Στην υπό συζήτηση περιοχή στο Παλιό Λιμάνι της Λεμεσού συγκεντρώνεται ο σφυγμός της οικονομικής ζωής, αναγνωρίζεται η σχέση της πόλης με τη θάλασσα αποτυπώνονται τα σημαινόμενα της εξουσίας και, γενικότερα, ο παλμός της κοινωνικής δραστηριότητας, ό,τι ιστορικά έχει θεωρηθεί πυρήνας της δημόσιας ζωής και της αστικότητας της πόλης.
Γι' αυτό ο στόχος της «ενοποιημένης ανάπτυξης με στόχο την αναβίωση της ευρύτερης περιοχής του λιμένα» δεν αντιμετωπίσθηκε στην υποβαλλόμενη πρόταση ως υπόδειξη για την αναπαραγωγή των παραδοσιακών, πλην παρωχημένων μορφών της αστικότητας. Είναι, άλλωστε, γνωστές οι παγίδες αυτής της φορμαλιστικής λογικής που, στις καλύτερες περιπτώσεις, εν ονόματι της ανάδειξης του ιδιαίτερου τοπικού αρχιτεκτονικού χαρακτήρα, απολήγει στη γενίκευση μιας αποϊστορικοποιημένης και ισοπεδωτικής εικόνας τουριστικού φολκλόρ, και, στις χειρότερες αλλά συνηθέστερες περιπτώσεις, απολήγει στο αρχιτεκτονικό κιτς: εκδοχές και οι δύο της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και μεσοπρόθεσμα της οικονομικής απαξίωσης του τόπου, ο οποίος υφίσταται την αρχιτεκτονική επέμβαση.
ΑΡΧΙΤΕΚΤOΝΙΚΗ ΠΡOΤΑΣΗ:
1.
Η πρόταση αποσκοπεί στο μετασχηματισμό της περιοχής σε μια σπουδαία αστική πλατεία και την εγγραφή της στο σύστημα των αστικών συμβολισμών και λειτουργιών του ιστορικού κέντρου. Η ανάδειξη του δημόσιου χαρακτήρα της περιοχής (περίπατος, συναντήσεις, ρέμβη, θέες προς και από τη θάλασσα, αναψυχή, μικρό εμπόριο, τουρισμός) είναι συντονισμένη με τη διατήρηση των ειδικών χαρακτηριστικών και λειτουργιών του αλιευτικού καταφύγιου. Οι προτεινόμενες νέες μορφές και διευθετήσεις ευνοούν την υποδοχή των διευρυμένων κεντρικών δραστηριοτήτων που περιέχονται στην πρόταση, ώστε να διασφαλισθεί η εντατική, σε εικοσιτετράωρη βάση λειτουργία της περιοχής.
Στα ανατολικά της όρια η Νέα Πλατεία ενσωματώνει την ξύλινη προβλήτα, στα νότια το κρηπίδωμα του μεγάλου λιμενοβραχίονα και στα δυτικά την κοίτη του ποταμού Γαρίλλη.
2.
Στο επίπεδο της σχεδίασης των αρχιτεκτονικών μορφών επιχειρήθηκαν επανερμηνείες του κυρίαρχου στοιχείου της θάλασσας και επιδιώχθηκε η ανταπόκριση στις οδηγίες του συγκεκριμένου τοπίου του παλαιού λιμένα και της χρήσης του (κύμανση, άνεμοι, ροές, πλεύση).
3.
Τέλος, στο επίπεδο των πολεοαρχιτεκτονικών τυπολογιών η πρόταση επεχείρησε να μεταγράψει τους δόκιμους τύπους του κτιρίου αναφοράς, του μνημείου, της εμπορικής στοάς, του στεγάστρου της ιχθυαγοράς, του μεγάλου παραλιακού αναψυκτήριου, της bellavista, της ξύλινης αποβάθρας, της γέφυρας.
4.
Τα συστατικά στοιχεία της λύσης είναι: 1. η πλατεία, 2. το ψαρολίμανο, 3. ο πλωτός πολυχώρος, 4. το κανάλι:
Η Νέα Πλατεία είναι ένα επίμηκες ορθογώνιο, του οποίου το νότιο όριο παράγεται από μια συνεχή επιφάνεια, που στην πλήρη της εκδίπλωση αναγνωρίζεται διαδοχικά ως έδαφος περιπάτου, ως ράμπα ανόδου, ως δάπεδο αναψυκτηρίου, ως κεκλιμένο αμφιθέατρο ζωντανής μουσικής ή προβολών και ως πανοραμικός εξώστης, ενώ στη διαδρομή των μετασχηματισμών του φιλοξενεί στις τρεις στάθμες του (+0.0, +7.0, +12.0) μεγάλη γκάμα χρήσεων ελεύθερου χρόνου (περιπατητές, ερασιτέχνες ψαράδες, περίπτερο εφημερίδων, είδη καπνίσματος, αναψυκτήριο, bar, εστιατόριο, εκθέσεις, προβολή ταινιών και video clips, σχήματα ζωντανής μουσικής), γεγονός που εγγυάται την παρουσία μεγάλου αριθμού χρηστών σε όλη τη διάρκεια του 24ώρου. Το Βόρειο όριο της Νέας Πλατείας δημιουργείται από το μετασχηματισμό των υφιστάμενων αποθηκών σε μια εικασία εμπορικής στοάς, με συμπληρωματικές χρήσεις αναψυχής. Η προτεινόμενη στοά προσφέρει στη Νέα Πλατεία ρυθμό και μέτρο και αποκαθιστά την ακαταστασία των υφιστάμενων κτισμάτων ενώ η επιλεκτική διάτρηση του όγκου των αποθηκών αποκαλύπτει σε δεύτερο πλάνο τις όψεις προϋφιστάμενων κτιρίων, ευνοώντας τη συνεισφορά του ιστορικού ιστού στη δημιουργία του νέου. Αντίστοιχα η επέκτασή του κτιρίου - στοά προς τα Δυτικά, πάνω από τον ποταμό Γαρίλλη, εξασφαλίζει μέσω μιας γέφυρας για πεζούς και ποδήλατα τη συνέχεια του ποδηλατόδρομου και την επικοινωνία της Νέας Πλατείας με τους αστικούς μετασχηματισμούς στην περιοχή του κτιρίου ΤΡΑΚΑΣΟΛ και της Νέας Μαρίνας.
5.
Στην οργάνωση του αλιευτικού καταφυγίου προτείνεται η δημιουργία ενός πόρου συνεχούς ρεύματος, ώστε το θαλασσινό νερό να μην παγιδεύεται εντός της λιμενολεκάνης. Η προτεινόμενη θέση για την ιχθυαγορά στο Νότιοσκέλος του Ανατολικού λιμενοβραχίονα, πέρα από την ευερή τροφοδοσία και την άνετη προσπέλαση των αγοραστών, επιτρέπει εξαιρετικές θέες από την πλευρά της θάλασσας προς τη Νέα Πλατεία, προς το μεσαιωνικό Κάστρο και προς το ιστορικό κέντρο. Ομοίως η τοποθέτηση της ψαροταβέρνας στο άκρο του κυματοθραύστη, τον μετατρέπει σε διαδρομή περιπάτου.
6.
Ως Α. όριο της νέας κεντρικότητας που δημιουργεί η προτεινόμενη πλατεία, έχει επιλυθεί σαν ένας υπερμεγέθης αχινός με εξωτερική διάμετρο 40.0 μ. και συνολικό ύψος 20.0 μ εντός της θάλασσας ένας μεγάλος πλωτός Πολυχώρος πολιτισμού ( δύο κινηματογραφικές αίθουσες, περιμετρικός εκθεσιακός χώρος και όλο το πλέγμα των υποστηρικτικών χρήσεων), που μέσω ενός συστήματος προσπελάσεων ενθαρρύνει τη δημιουργία ενός κυκλικού περιπάτου ελεύθερου χρόνου που τροφοδοτεί με ενδιαφέρον τη χρήση της Νέας Πλατείας
Ο πλωτός πολυχώρος είναι ένα μείζον γεγονός της πρότασης και θα χαρακτηρίσει την περιοχή της παλαιάς προβλήτας τόσο κατά τη διάρκεια της ημέρας, σαν μια μεγάλη επιπλέουσα σημαδούρα, όσο και κατά τη διάρκεια της νύχτας, σαν ένα ενδιαφέρον εσωτερικά φωτισμένο αντικείμενο.
7.
Τέλος, η κοίτη του ποταμού Γαρίλλη εκβαθύνεται και ο ποταμός εισχωρεί σε βάθος 200 εντός του ιστού, σαν πλωτό κανάλι που εξυπηρετεί τον οικισμό.
ΦΟΡΕΑΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ:
Δήμος Λεμεσού
ΑΡΧΙΤΕΚΤOΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ:
Σάσα Λαδά, Λόης Παπαδόπουλος με Βασίλη Ιερείδη
ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ:
Μαρία Γρηγοροπούλου, Μαριλένα Κοσμίδου, Λευτέρης Μιχαλούτσος, Νίκη Ώττα
ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΜΑΚΕΤΑΣ:
Γεωργία Κλωνιζάκη
ΠΡOΓΡΑΜΜΑ:
Στην υπό συζήτηση περιοχή στο Παλιό Λιμάνι της Λεμεσού συγκεντρώνεται ο σφυγμός της οικονομικής ζωής, αναγνωρίζεται η σχέση της πόλης με τη θάλασσα αποτυπώνονται τα σημαινόμενα της εξουσίας και, γενικότερα, ο παλμός της κοινωνικής δραστηριότητας, ό,τι ιστορικά έχει θεωρηθεί πυρήνας της δημόσιας ζωής και της αστικότητας της πόλης.
Γι' αυτό ο στόχος της «ενοποιημένης ανάπτυξης με στόχο την αναβίωση της ευρύτερης περιοχής του λιμένα» δεν αντιμετωπίσθηκε στην υποβαλλόμενη πρόταση ως υπόδειξη για την αναπαραγωγή των παραδοσιακών, πλην παρωχημένων μορφών της αστικότητας. Είναι, άλλωστε, γνωστές οι παγίδες αυτής της φορμαλιστικής λογικής που, στις καλύτερες περιπτώσεις, εν ονόματι της ανάδειξης του ιδιαίτερου τοπικού αρχιτεκτονικού χαρακτήρα, απολήγει στη γενίκευση μιας αποϊστορικοποιημένης και ισοπεδωτικής εικόνας τουριστικού φολκλόρ, και, στις χειρότερες αλλά συνηθέστερες περιπτώσεις, απολήγει στο αρχιτεκτονικό κιτς: εκδοχές και οι δύο της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και μεσοπρόθεσμα της οικονομικής απαξίωσης του τόπου, ο οποίος υφίσταται την αρχιτεκτονική επέμβαση.
ΑΡΧΙΤΕΚΤOΝΙΚΗ ΠΡOΤΑΣΗ:
1.
Η πρόταση αποσκοπεί στο μετασχηματισμό της περιοχής σε μια σπουδαία αστική πλατεία και την εγγραφή της στο σύστημα των αστικών συμβολισμών και λειτουργιών του ιστορικού κέντρου. Η ανάδειξη του δημόσιου χαρακτήρα της περιοχής (περίπατος, συναντήσεις, ρέμβη, θέες προς και από τη θάλασσα, αναψυχή, μικρό εμπόριο, τουρισμός) είναι συντονισμένη με τη διατήρηση των ειδικών χαρακτηριστικών και λειτουργιών του αλιευτικού καταφύγιου. Οι προτεινόμενες νέες μορφές και διευθετήσεις ευνοούν την υποδοχή των διευρυμένων κεντρικών δραστηριοτήτων που περιέχονται στην πρόταση, ώστε να διασφαλισθεί η εντατική, σε εικοσιτετράωρη βάση λειτουργία της περιοχής.
Στα ανατολικά της όρια η Νέα Πλατεία ενσωματώνει την ξύλινη προβλήτα, στα νότια το κρηπίδωμα του μεγάλου λιμενοβραχίονα και στα δυτικά την κοίτη του ποταμού Γαρίλλη.
2.
Στο επίπεδο της σχεδίασης των αρχιτεκτονικών μορφών επιχειρήθηκαν επανερμηνείες του κυρίαρχου στοιχείου της θάλασσας και επιδιώχθηκε η ανταπόκριση στις οδηγίες του συγκεκριμένου τοπίου του παλαιού λιμένα και της χρήσης του (κύμανση, άνεμοι, ροές, πλεύση).
3.
Τέλος, στο επίπεδο των πολεοαρχιτεκτονικών τυπολογιών η πρόταση επεχείρησε να μεταγράψει τους δόκιμους τύπους του κτιρίου αναφοράς, του μνημείου, της εμπορικής στοάς, του στεγάστρου της ιχθυαγοράς, του μεγάλου παραλιακού αναψυκτήριου, της bellavista, της ξύλινης αποβάθρας, της γέφυρας.
4.
Τα συστατικά στοιχεία της λύσης είναι: 1. η πλατεία, 2. το ψαρολίμανο, 3. ο πλωτός πολυχώρος, 4. το κανάλι:
Η Νέα Πλατεία είναι ένα επίμηκες ορθογώνιο, του οποίου το νότιο όριο παράγεται από μια συνεχή επιφάνεια, που στην πλήρη της εκδίπλωση αναγνωρίζεται διαδοχικά ως έδαφος περιπάτου, ως ράμπα ανόδου, ως δάπεδο αναψυκτηρίου, ως κεκλιμένο αμφιθέατρο ζωντανής μουσικής ή προβολών και ως πανοραμικός εξώστης, ενώ στη διαδρομή των μετασχηματισμών του φιλοξενεί στις τρεις στάθμες του (+0.0, +7.0, +12.0) μεγάλη γκάμα χρήσεων ελεύθερου χρόνου (περιπατητές, ερασιτέχνες ψαράδες, περίπτερο εφημερίδων, είδη καπνίσματος, αναψυκτήριο, bar, εστιατόριο, εκθέσεις, προβολή ταινιών και video clips, σχήματα ζωντανής μουσικής), γεγονός που εγγυάται την παρουσία μεγάλου αριθμού χρηστών σε όλη τη διάρκεια του 24ώρου. Το Βόρειο όριο της Νέας Πλατείας δημιουργείται από το μετασχηματισμό των υφιστάμενων αποθηκών σε μια εικασία εμπορικής στοάς, με συμπληρωματικές χρήσεις αναψυχής. Η προτεινόμενη στοά προσφέρει στη Νέα Πλατεία ρυθμό και μέτρο και αποκαθιστά την ακαταστασία των υφιστάμενων κτισμάτων ενώ η επιλεκτική διάτρηση του όγκου των αποθηκών αποκαλύπτει σε δεύτερο πλάνο τις όψεις προϋφιστάμενων κτιρίων, ευνοώντας τη συνεισφορά του ιστορικού ιστού στη δημιουργία του νέου. Αντίστοιχα η επέκτασή του κτιρίου - στοά προς τα Δυτικά, πάνω από τον ποταμό Γαρίλλη, εξασφαλίζει μέσω μιας γέφυρας για πεζούς και ποδήλατα τη συνέχεια του ποδηλατόδρομου και την επικοινωνία της Νέας Πλατείας με τους αστικούς μετασχηματισμούς στην περιοχή του κτιρίου ΤΡΑΚΑΣΟΛ και της Νέας Μαρίνας.
5.
Στην οργάνωση του αλιευτικού καταφυγίου προτείνεται η δημιουργία ενός πόρου συνεχούς ρεύματος, ώστε το θαλασσινό νερό να μην παγιδεύεται εντός της λιμενολεκάνης. Η προτεινόμενη θέση για την ιχθυαγορά στο Νότιοσκέλος του Ανατολικού λιμενοβραχίονα, πέρα από την ευερή τροφοδοσία και την άνετη προσπέλαση των αγοραστών, επιτρέπει εξαιρετικές θέες από την πλευρά της θάλασσας προς τη Νέα Πλατεία, προς το μεσαιωνικό Κάστρο και προς το ιστορικό κέντρο. Ομοίως η τοποθέτηση της ψαροταβέρνας στο άκρο του κυματοθραύστη, τον μετατρέπει σε διαδρομή περιπάτου.
6.
Ως Α. όριο της νέας κεντρικότητας που δημιουργεί η προτεινόμενη πλατεία, έχει επιλυθεί σαν ένας υπερμεγέθης αχινός με εξωτερική διάμετρο 40.0 μ. και συνολικό ύψος 20.0 μ εντός της θάλασσας ένας μεγάλος πλωτός Πολυχώρος πολιτισμού ( δύο κινηματογραφικές αίθουσες, περιμετρικός εκθεσιακός χώρος και όλο το πλέγμα των υποστηρικτικών χρήσεων), που μέσω ενός συστήματος προσπελάσεων ενθαρρύνει τη δημιουργία ενός κυκλικού περιπάτου ελεύθερου χρόνου που τροφοδοτεί με ενδιαφέρον τη χρήση της Νέας Πλατείας
Ο πλωτός πολυχώρος είναι ένα μείζον γεγονός της πρότασης και θα χαρακτηρίσει την περιοχή της παλαιάς προβλήτας τόσο κατά τη διάρκεια της ημέρας, σαν μια μεγάλη επιπλέουσα σημαδούρα, όσο και κατά τη διάρκεια της νύχτας, σαν ένα ενδιαφέρον εσωτερικά φωτισμένο αντικείμενο.
7.
Τέλος, η κοίτη του ποταμού Γαρίλλη εκβαθύνεται και ο ποταμός εισχωρεί σε βάθος 200 εντός του ιστού, σαν πλωτό κανάλι που εξυπηρετεί τον οικισμό.
